Paniekaanvallen, het klinkt zo lekker duidelijk (je bent dus bizar bang) maar tegelijkertijd vinden veel mensen het maar een vage term. Iedereen is wel eens bang, maar in paniek? Sterker nog, in een aanval van? Geheel terecht dat het niet duidelijk, want er is ook niet één soort paniekaanval. Er zijn wel een boel karakteristieken die in vele paniekaanvallen terug komen:
Maar wat gebeurt er dan? Tja, maar wat er echt gebeurt, dat is voor een buitenstaander soms moeilijk te begrijpen – omdat het zo irrationeel is. Waarom springt een huisvrouw gillend op tafel zij een muis ziet, waarom deinst Ron Wemel [2] terug als hij een spinnetje ziet en waarom begint iemand als ik te trillen wanneer een ander iets schijnbaar onschuldigs zegt (bijvoorbeeld “ik voel me een beetje misselijk van die chocola”). Precies, je kan niet begrijpen waarom iemand een niet-levensbedreigende angst heeft. Wat je wel kan, is zien wat er met zo iemand gebeurt. Nieuwe poging. Wat zie je gebeuren? Iemand die een paniekaanval heeft, zit eigenlijk gevangen in zijn eigen hoofd. Degene wordt (meestal irrationeel) bang voor iets en die angst neemt in feite de controle over. Vaak ontstaat er een kettingreactie van G-woorden: gebeurtenis --> gedachten --> gevoelens --> gedrag --> gevolgen. Er gebeurt iets, er komt een gedachte bij je op, dat brengt een gevoel teweeg, daar ga je naar handelen en voor het weet zit je vast. Nou ja, als je een paniekstoornis hebt dan. Als je een nuchtere Hollander bent en je raakt in paniek omdat je huis in de fik staat, ga je bij “gedrag” iets doen om de situatie aan te pakken. Als je een paniekstoornis hebt kan je het niet aanpakken, omdat je vast raakt in de cirkel. Een voorbeeldje. Ik kan dus in paniek raken als iemand zegt dat hij misselijk is van de chocola. Wat gebeurt er dan?
Waardoor komt het? Vaak worden paniekaanvallen voorafgegaan door stressvolle gebeurtenissen. Of je nou een specifieke fobie (bijvoorbeeld voor spinnen hebt) of een niet-specifieke: iedereen kan stress ervaren die te hoog oploopt. Vaak is er een combinatie van stressfactoren die een rol spelen, bijvoorbeeld slecht weer, een griepje, een lekke band en een lastig gesprek. Los van elkaar zou je hiermee wel kunnen dealen, maar soms is het opeens teveel. Het maakt daarbij wel uit hoe gevoelig je hiervoor bent; voor sommige mensen is de emmer sneller vol dan voor anderen, maar bij iedereen is er een druppel die jouw emmer doet over lopen. Wat kan je er aan doen? Als je een paniekaanval hebt, of dat nou door iets of door niets veroorzaakt wordt, moet je twee dingen doen: je er doorheen slaan en ermee stoppen. Dat klinkt makkelijker dan het is. Zoals ik al aangaf, raken paniekerige mensen vaak vast in een cirkel en soms ook in een spiraal. Je niet laten meezuigen in het moeras van je angst (waarvan de buitenstaander weet dat het een pierenbadje is) lukt je niet zomaar; trucjes kunnen daarbij helpen. De basistrucs zijn ademhalen, ontspannen en afleiding. Trucs moet je natuurlijk op maat maken; zo weet ik dat het mij helpt om een eind te gaan lopen of een puzzel te gaan maken, terwijl een ander misschien liever een breiwerkje pakt, naar fijne muziek gaat luisteren of een ontspannende douche neemt. Overigens heb ik hier ooit een briljante tip bij gehad van een psycholoog: “Wij mensen zijn veel te veel geneigd om problemen met ons hoofd op te lossen, terwijl je soms gewoon maar iets moet gaan doen (zoals lopen [3]) en het lichaam laten helpen om het op te lossen”. Tot zover de afleiding. En stoppen? Dat gaat heel vaak vanzelf als je je voldoende afleidt. Helpt dat niet, dan heb je toch echt de grotere trucs nodig die een psycholoog of psychiater met je kunnen bespreken: fysieke ontspanningsoefeningen (vaak ademhalingsoefeningen), cognitieve hulpmiddelen zoals een G-schema (voor de dirty minds onder jullie: nee.) of in het ruigste geval: kalmeringsmiddelen. Komen de paniekaanvallen te vaak dan is het soms behulpzaam om voor langere tijd medicatie te nemen. Dit zijn vaak antidepressiva die je nu niet neemt voor je stemming, maar die er juist voor zorgen dat je rustiger wordt en je minder vaak in een paniekaanval schiet. Klets eens met je huisarts als je denkt dat je die dingen nodig hebt en hij helpt je verder. Hoe kan je iemand helpen die in paniek raakt? Het moge duidelijk zijn: je kan iemand die in paniek raakt niet helpen door te gaan redeneren dat zijn angst irrationeel is of door er even lekker over te gaan discussiëren; daarmee maak je het waarschijnlijk juist alleen maar erger! Het allerbelangrijkste hoe je iemand kan helpen –en iedereen die ooit in een noodsituatie geweest is zal dit begrijpen- is door zelf rustig te blijven en er letterlijk voor de paniekende persoon te zijn. Ga niet in discussie over de angst, maar geef er ook niet aan toe. Het kan wel helpen om duidelijk te maken wat de werkelijkheid is. Geloof het of niet, maar ik kan uit mijn angstspiraal getrokken worden als iemand me recht in de ogen kijkt en zegt: “hallo, jij bent helemaal niet ziek”. Iets vergelijkbaars kan werken bij een spinnenfobie (“je gaat niet dood als deze hooiwagen je bijt”) of bij een niet-specifieke fobie (“er kan je niks gebeuren, je bent veilig hier”). Rust uitstralen is dus stap 1. Stap 2 is afleiding: zorg dat de paniekende persoon iets anders krijgt om (een deel van) zijn aandacht op te richten, bijvoorbeeld door te gaan wandelen, puzzelen, een film kijken, afwassen, koekjes bakken, onkruid wieden, bowlen, noem het maar. Mocht dit niet binnen een paar uur helpen, dan moet je misschien toch eens gaan kijken waar de paniek vandaan komt en of daar iets aan te doen is. Sowieso is dit je stap 3 die je pas na langere tijd moet inzetten (als jij überhaupt de persoon bent om hiermee aan de slag te gaan): proberen de angst te analyseren en te verkleinen, veranderen of verwijderen. Iedere lezer die ook klimmer is raad ik aan om deze alinea eens over te lezen en dan met (extreme) voorklimstress in gedachten. Wat doe je als je medeklimmer in de stress schiet en dreigt uit een 1b+ te trillen? Voorkómen Jaja, voorkomen is natuurlijk beter dan genezen. Maar als we precies wisten hoe je een paniekaanval kan voorkomen, hadden we ze natuurlijk allang uitgeroeid. Om ze te voorkomen moet je een beetje weten hoe ze ontstaan. Voor ieder persoon is dat weer een ander verhaal, een specifiek verhaal dat je beter met een eigen psycholoog [4] kan uitzoeken dan hier het antwoord hopen te vinden. Vaak ontstaan paniekaanvallen in een bepaald patroon; hierboven beschreef ik al één van mijn patronen. Zulke patronen bij jezelf leren kennen, herkennen en erkennen is al de helft van het werk. Weet je eenmaal wat je patronen zijn, dan kan je leren om ze te aan te zien komen, te tackelen en te doorbreken. Uiteindelijk zijn het alleen maar spoken in je hoofd, en moet je net als Harry Potter leren om door je Boeman heen te kijken [5]. Meer weten? Kijk eens naar de 25 minuten durende aflevering van “Doe even normaal!” over angst. [1] Dit is de officiële manier waarop paniekstoornissen ingedeeld worden! Je hebt grofweg twee smaken: de specifieke fobie en de niet-specifieke fobie. Beide smaken kan je met of zonder pleinvrees (agorafobie) hebben. [2] Ron heeft een spinnenfobie door een traumatische ervaring in zijn jeugd. Meer weten? Lees: J.K. Rowling, Harry Potter en de Geheime Kamer. [3] Zoals onze nationale helden het al zo mooi verwoordden: gewoon lopen tot het over is. Link: www.youtube.com/watch?v=3L0dVaWq_tE. [4] Ziehier het nut van de psycholoog: deze persoon kent je namelijk eigenlijk niet. En dat is precies wat je nodig hebt als je objectief naar jezelf moet kijken. [5] De procedure hiervoor staat uitgebreid beschreven, inclusief praktijkvoorbeelden, in Hoofdstuk 7 van J.K. Rowling, Harry Potter en de Gevangene van Azkaban.
0 Reacties
Laat een antwoord achter. |